TOZ ÖLÇÜMÜ

Tanecik büyüklüğü 300 mikronun altında olan taneciklere toz denir. Toz ölçümü ise açık ve kapalı madenlerde, mobilya işlerinde, cam seramik üretiminde, kimya ve ilaç sektöründe ve dökümhanelerde yapılmaktadır. Fibrojenik tozlar, toksik tozlar, kanserojen tozlar, radyoaktif tozlar, alerjen tozlar ve inert tozlar çalışan kişilerin sağlığına etkili eden toz çeşitleridir.

Fibrojenik tozlar; pnömokonyoza sebep olan tozlardır.
Toksik tozlar; akut yahut kronik zehirlenmeye sebep olan tozlardır.
Kanserojen tozlar; doğrudan kansere sebep olan tozlardır.
Radyoaktif tozlar; uranyum, trityum, radyum tozlarıdır.
Alerjen tozlar; astım egzama gibi hastalıklara sebep olan tozlardır.
İnert tozlar; akciğerde biriken lakin hastalığa sebep olmayan tozlardır.
Tozlu ortamda çalışan kişilerde iş verimliliği azalmakta ve solunum yoluyla akciğerde biriken tozlar yüksek oranda pnömokonyoza neden olmaktadır.
Üç tane toz ölçümü çeşidi vardır. Bunlar; dozimetrik toz ölçümü, çevre havası toz ölçümü, çöken toz ölçümü ve partikül madde 10 (PM10) toz ölçümüdür. Partikül madde havada bulunan partikülleri ifade eder. Bu partiküller insan faaliyetleri ve doğal kaynaklar sonucunda oluşmaktadır. Trafik, yakma motorları, inşaat alanları ve taş ocakları örnek verilebilir.

Toz ölçümleri standartlara uygun olarak yapılmaktadır;

İç Ortam Havasında Toz Ölçümü: Işık Saçılması Metodu TS 2361:1976
Dozimetrik Toz Ölçümü: TS 2361:1976
Ortamda Toz Örnekleme Ölçümü: TS EN 13649:2003
Çöken Toz Ölçümü: TS 2341:1976
Toz Ölçümü Gravimetrik: TS 2361; MDHS 96
PM10 Ölçümü: TS EN 12341
Çöken Toz Ölçümü: TS 2342

Toz Ölçümü ve Analizi Nasıl Yapılmaktadır?
Toz miktarının ölçümü için silikonlu kişisel örnekleyiciler kullanılmaktadır. Büyük toz parçacıklarının ölçüme dahil olmaması için kullanılan araçtır. Maruziyet sınır değerlerini değerlendirmek için yapılan ölçümlerde en az 8 saat olan çalışmalarda işçinin maruz kaldığı tozu değerlendirir. Aynı zamanda 15 dakika süreyle maruz kalınan toz ölçümü de yapılmaktadır. Bu değerlerde işçinin 8 saat çalıştığı ortamlarda sağlık açısından bir problem olmadığı gözlemlenmiştir.
Ölçüm cihazları, sürekli toz ölçüm cihazları, PM10-PM2,5 toz örnekleme cihazları, kişisel toz ölçüm cihazları ve baca gazı toz ölçüm cihazlarıdır.
“Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Tozla Mücadele Yönetmeliğinin 16. Maddesine göre;
‘‘Toz oluşumu, patlama ve yangınların önlenmesi, tozun bastırılması

Madde 16- (1) İşyerlerinde toz oluşumunun, patlama ve yangınların önlenmesi, tozun işyeri ortam havasına karışmasını önlemede aşağıdaki tedbirler alınır;
a) Patlatma için lağım deliklerinin açılması su enjeksiyonlu araçlarla yapılır.
b) Yeraltında lağım atıldığında, çıkacak tozun önlenmesi için, lağım deliklerine su kartuşlarının konulması, lağımlarla patlayacak su torbaları asılması veya patlamayı müteakip su fisketelerinin açılması gibi önlemler alınır.
c) Ortamdaki tozun Ek 1’de yer alan tabloda belirtilen limitleri aşmaması ve çalışanların tozsuz ortamda çalıştırılmasını sağlamak üzere, alanın su enjeksiyonu ile ıslatılması, su fisketelerinin kullanılması ve bunun gibi toz oluşumunu önleme yöntemleri kullanılır.
ç) Kömür tozu patlamasını önlemek için kullanılacak taş tozunda % 5′ den fazla kristal yapıda SiO2 bulunamaz.
d) Yeraltı ve yerüstü işletmelerinde toz oluşumunu önlemek için gidiş-geliş yolları sürekli olarak ıslatılarak nemli kalması sağlanır.
e) Tozun kaynağında emilerek tutulmasını veya uzaklaştırılmasını sağlayan düzenekler kullanılır.
f) İşletmelerde meydana gelen tozun işyeri havasına karışarak solunmasının önlenmesi için gerekli teknik önlemler alınır, alınan önlemlerin yeterli olmadığı durumlarda standartlara uygun solunum sistemi koruyucuları kullandırılarak çalışanların etkilenmeleri önlenir.
g) Yönetmelik kapsamında olan maden dışı işyerlerinde, tozun birikmesine neden olacak girinti, çıkıntı bulunmaz, duvar, tavan ve zemin düz ve kolay temizlenir şekilde tesis edilir. Patlama ve yanma özelliğine sahip organik ve sağlık riski yüksek olan inorganik tozların temizlenmesi işinde kesinlikle basınçlı hava kullanılmaz. Tozların temizlenmesi işinde sanayi tipi elektrik süpürgeleri kullanılır. Süpürge haznesinde toplanan toz, tozun dışarı çıkmasına engel olacak şekilde iç yüzeyi kaplanmış kuru ve sağlam torbalara boşaltılır, torba üzerinde gerekli uyarıcı yazı ve işaretler bulunur.
ğ) Su ve nemle temasında yanma veya patlama özelliğine sahip materyallerin tozlarının temizlenmesinde su veya nemli paspas kullanılmaz, sanayi tipi elektrik süpürgeleri kullanılacak toz toplama haznesinin kuru olmasına özen gösterilir, nemli veya ıslak ise kurutulduktan sonra kullanılır, kesinlikle basınçlı hava tutularak temizlik yapılmaz. Süpürge haznesinde toplanan toz, kuru ve dışarıdan içine su almayacak özelliğe sahip torbalarda toplanır, torba üzerinde gerekli uyarıcı yazı ve işaretleri bulunur.
h) İşletmede oluşan atıklar, çevre mevzuatına uygun olarak bertaraf edilir.
(2) Tozla oluşumu, patlama ve yangınların önlenmesi ile tozun bastırılmasına ilişkin özel önlemler Ek-7’de verilmiştir.’’ denilmektedir.
Bu madde kapsamında yapılan iç ortam toz ölçümleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Tozla Mücadele Yönetmeliği Ek-1 sınır değerlerine göre değerlendirilmektedir. “

Yönetmeliğe uygun olarak çalışan yerlerin çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini korumak amacıyla her türlü riski ortadan kaldırıp korucuyu ve donanımlı ekipmanlar kullanmalıdır.